Στα ορεινά Γρεβενά, δίπλα στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου, βρίσκονται τέσσερα χωριά χτισμένα πάνω από τα 1.200 μέτρα, κραταιά κέντρα κτηνοτροφίας μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, που σήμερα ξαναζούν χάρη στον τουρισμό. Με την άγρια ομορφιά του τοπίου ανέγγιχτη...
Κατ' αρχάς να ξεκαθαρίσω γιατί η λέξη «βλάχος» είναι πολύ παρεξηγημένη. Σας παραθέτω ένα απόσπασμα από το εξαιρετικό βιβλίο «Πίνδος - Γρεβενά» των Τρ. Αδαμακόπουλου και Πην. Ματσούκα των Εκδόσεων ΚΑΠΟΝ (απ' όπου και πολλές από τις φωτογραφίες που συνοδεύουν το θέμα μας): «...Παιδιά του χωνευτηριού της Βαλκανικής, όπου στο ίδιο καζάνι έβραζαν τρεις θρησκείες, πέντε φύλα και έξι γλώσσες, οι Βλάχοι μιλούν μια ιδιωματική λατινογενή γλώσσα, τα Βλάχικα αλλά και τα Ελληνικά, είναι όλοι χριστιανοί και είχαν πάντοτε ελληνική συνείδηση. Ασκούν την κτηνοτροφία σε μιαν ιδιότυπη ημινομαδική μορφή, κινούμενοι ανάμεσα σε σταθερά χειμαδιά και θερινά βοσκοτόπια, διατηρώντας ταυτόχρονα κανονικά σπίτια στο ορεινό χωριό. Διαφέρουν έτσι από τους Σαρακατσαναίους, που ήταν γνήσιοι νομάδες, χωρίς σταθερή στέγη». Εχοντας, λοιπόν, ξεκαθαρίσει την παρεξηγημένη έννοια, πάμε σε αυτά τα τέσσερα χωριά που τώρα τελευταία, λόγω τουρισμού, αρχίζουν πάλι να κατοικούνται και να γεμίζουν κόσμο.
Σαμαρίνα
Πρόκειται για τον πιο ψηλό και από τους πιο φημισμένους οικισμούς στην Ελλάδα. Στην υπέροχη διαδρομή από τα Γρεβενά μέχρις εδώ, τα γέρικα τεράστια πεύκα εναλλάσσονται με τις πυκνές βελανιδιές και κατά τόπους οξιές. Το τοπίο έχει μια άγρια, σπάνια ομορφιά, όπως βέβαια και όλες οι περιοχές της Πίνδου. Η Σαμαρίνα είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στις ανατολικές πλαγιές του Σμόλικα σε 1.550 υψόμετρο κάτω από το δάσος της Κιούριστα. Σε ένα χειρόγραφο του 1853, του Σαμαριναίου επίσκοπου Δομοκού Χρύσανθου, πριν από 300 χρόνια η Σαμαρίνα ήταν χτισμένη κοντά στο μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής, 7 χιλιόμετρα νότια της σημερινής θέσης της. Η μετοίκηση έγινε «... διά το πλήθος των όφεων, μάλιστα εχιδνών και το στενόν του μέρους κείνου».
Το χωριό πριν από 10 χρόνια περίπου είχε κόσμο μόνον το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα έμεναν 5 φύλακες. Σήμερα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Υπάρχουν ξενοδοχεία, εστιατόρια, καφέ, ακόμα και μπαράκια. Βέβαια, μην πάει το μυαλό σας σε καμιά Μύκονο του χειμώνα! Σε κάθε περίπτωση, είναι ένα χωριό με ζωή, όπου ο επισκέπτης έχει κάποιες εναλλακτικές λύσεις για το βράδυ του.
Ο σημαντικότερος ναός του χωριού είναι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγία - Stamaria Μare) ο οποίος ιδρύθηκε το 1819 με το παρεκκλήσι των Αγ. Αποστόλων. Χαρακτηριστικό του ναού είναι το πεύκο που βρίσκεται πάνω από το ιερό και που οι ρίζες του δεν είναι ορατές.Από πολύ παλιά, η Σαμαρίνα ήταν ξακουστή για τους ζωγράφους-αγιογράφους της σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Στις πολλές εκκλησίες που υπάρχουν στο χωριό διασώζονται στους τοίχους τους πολλά έργα τους.
Μια ιδιαιτερότητα της Σαμαρίνας είναι τα πολλά νερά. Ολες οι βρύσες που βρίσκονται μέσα στη Σαμαρίνα είναι πέτρινες και κατασκευάστηκαν επί Τουρκοκρατίας. Αυτές είναι: της «Μεγάλης Παναγιάς», της «Μικρής Παναγιάς», η «Γκαβάνη», η «Χατζή», η «Παπακύργια», η «Παπαζήση», η «Κυπριτζή», η «Μπίζιου», η «Πέντα», η «Λεσούρα» και η «Ζέκιου». Εκτός οικισμού βρίσκονται: η βρύση του Ρωμιού (Γκρέκου), η βρύση του Κόντουρου, καθώς και η βρύση στο δάσος Κιούριστα.
Γύρω από τη Σαμαρίνα
Στα ΝΔ της Σαμαρίνας βρίσκεται το ρέμα της Βάλια Κίρνα («ρέμα των δαιμόνων» στα Βλάχικα). Πηγάζει από τον Σμόλικα και διασχίζει την περιοχή σε μήκος 6 χλμ. περίπου. Μέσω δασόδρομου, αρκετά δύσβατου (μόνον με 4x4) μπορούμε να φθάσουμε στο σημείο όπου το ρέμα σχηματίζει 2 - 3 πανέμορφους καταρράκτες. Πάλι στα ΝΔ, στους πρόποδες του Σμόλικα, υπάρχουν δύο λίμνες που είναι γνωστές ως «Δρακόλιμνες». Εδώ υπάρχουν αλπικοί τρίτωνες, ενώ πιο πέρα αφρίζει ο μεγάλος καταρράκτης του Σμόλικα, ο Απα Σπιντζουριάτα (δηλ. Κρεμαστό Νερό), ο οποίος ρίχνει τα νερά του στην απότομη και πυκνοδασωμένη χαράδρα της Βάλια Κίρνα, Σκοντίνα. Με το ρέμα της Βάλια Κίρνα ενώνεται σε κάποιο σημείο και το ρέμα Σκορδέι -Γκρέκο, ρέμα που πηγάζει από τις περιοχές Γομάρας, Ταμπουρίου, Σαμαρίνας.
Στο δάσος Κιούριστα, πάνω από τη Σαμαρίνα, βρίσκεται η πηγή (φαντίνα) «της κυράς», δίπλα στην οποία έχει χτιστεί βρύση που φημίζεται για το γάργαρο, κρυστάλλινο νερό της.
Στα 7 χλμ. νοτίως του χωριού θα βρείτε μέσα στο δάσος το μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής (1713). Είναι βυζαντινού ρυθμού και το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες ντόπιων αγιογράφων. Ιδρυτές της μονής υπήρξαν οι μοναχοί Νικηφόρος και Διονύσιος.
Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (1813), επίσης αγιογραφημένος από ντόπιους, 6 χρόνια μετά την κατασκευή του. Το μοναστήρι και ο ναός αποτελούσαν τις εκκλησίες της Σαμαρίνας στην παλιά της θέση.
Σμίξη
Οι κάτοικοι της Μπίγκας, φοβούμενοι το ίδιο, αποφάσισαν να ακολουθήσουν τους πρώτους, διαφωνούσαν όμως μεταξύ τους για το σημείο ίδρυσης του νέου οικισμού. Τότε ο γεροντότερος αποφάσισε να ξεκινήσουν δύο νέοι -ένας από κάθε οικισμό με μια πέτρα στα χέρια τους- και στο σημείο που θα συναντιούνταν θα έφτιαχναν το νέο οικισμό και θα θεμελίωναν την εκκλησία του Αγ. Νικολάου. Ετσι και έγινε και το χωριό ονομάστηκε Σμίξη (= σμίξιμο των δύο οικισμών). Οι πέτρες που κρατούσαν οι δύο νέοι ενσωματώθηκαν στα θεμέλια της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, όπως είχε αποφασισθεί. Το χωριό χτίστηκε με πολλή προσωπική εργασία: κυρατζήδες κουβαλούσαν πέτρες με τα μουλάρια, ενώ Σμιξιώτες μετανάστες ανέλαβαν τη χρηματοδότηση του έργου. Ο ίδιος ο ναός έχει ιστορικό ενδιαφέρον. Χτίστηκε το 1750 και αγιογραφήθηκε το 1810, όπως αναγράφεται σε λίθινη επιγραφή στο υπέρθυρο της κυρίας εισόδου. Από παρόμοια λίθινη επιγραφή πληροφορούμαστε πως το καμπαναριό χτίστηκε το 1887. Ο ναός κάηκε ολοσχερώς στις 29 Μαΐου του 1889 χάνοντας το ξυλόγλυπτο τέμπλο του και τον γυναικωνίτη με το ξύλινο καφασωτό που ξεχώριζε. Μετά δύο χρόνια ξαναχτίστηκε στο ρυθμό της βασιλικής, όπως ήταν και πριν. Σύμφωνα με προφορικές διηγήσεις, ο Αγιος Νικόλαος έσωσε πολλές φορές τη Σμίξη από διάφορες ασθένειες και ολοκληρωτικές καταστροφές από τους Τούρκους.Η Σμίξη απέχει από τα Γρεβενά 38 χιλιόμετρα, βρίσκεται στα 1.250 μ. και είναι το ιδανικό μέρος να μείνετε αν θέλετε να κάνετε σκι στο Χιονοδρομικό Κέντρο της Βασιλίτσας. Είναι ένα πανέμορφο ορεινό χωριό με αρκετά καταλύματα. Η ονομασία του έχει μια όμορφη ιστορία. Το χωριό δημιουργήθηκε από την ένωση των οικισμών «Μπίγκα» και «Πινακάδες». Οταν η περιοχή των Πινακάδων μαστιζόταν από ελονοσία, οι κάτοικοί της αποφάσισαν να μετακινηθούν αλλού για να γλιτώσουν.
Οι περισσότεροι από τους Σμιξιώτες είναι κτηνοτρόφοι, ενώ υπάρχουν και ελεύθεροι επαγγελματίες που ασχολούνται με τον τουρισμό (ιδιοκτήτες ξενώνων, καφενείων, εστιατορίων) αλλά και υλοτόμοι. Υπάρχει επίσης βιοτεχνικός σύλλογος που φτιάχνει παραδοσιακά υφαντά.
Περπατώντας στη Σμίξη θα δείτε αρκετά παραδοσιακά πέτρινα σπίτια που τα περισσότερα είναι άνω των 100 ετών, αλλά διατηρούνται σε καλή κατάσταση και κατοικούνται. Θα βρείτε και πολλές αιωνόβιες βρύσες. Το «Ματσάλι» στην πλατεία του χωριού κατασκευάστηκε πριν από 350 - 400 χρόνια, όπως και η «Μηλίκη» στην άκρη του χωριού. Η «Σιόπουτλου Ντιντζιά», που σημαίνει «η επάνω βρύση», φτιάχτηκε πριν από 350 χρόνια. Η βρύση «Σακελλάρη» είναι επίσης παλιά, όπως και η βρύση της Αγίας Παρασκευής που έγινε ταυτόχρονα με την ίδρυση του χωριού.
Γύρω από το χωριό υπάρχουν άφθονες πηγές με εξαιρετικό νερό. Τέτοιες είναι η «Γαλανή» (ΒΔ), η «Γκούρα» (Δ-ΒΔ), το «Τριαντάφυλλο» (Δ-ΒΔ), η «Γκαρακούζι» κοντά στη Σμίξη, η «Μαυροφαντίνα», η «Πηγή του Προφήτη Ηλία» στην ομώνυμη εκκλησία, η «Πηγή του Μακρυκώστα», η «Τσιάρη Τσιούγκον», η «Πλάκα» χαμηλά στο σμιξιώτικο ρέμα «Ντάμπλος», η «Μπίγκα», η «Λιανορίκα» προς τη Βασιλίτσα, η πηγή του «Τσιαβντάλη», η «Μπαντεμσιάτα» στο δρόμο προς τη Σαμαρίνα, η «Σιούταλη», η «Τσιουμάνη» κοντά στην εκκλησία της Αγ. Παρασκευής και τέλος οι «Δύο Βρύσες» στον κεντρικό δρόμο προς Βασιλίτσα. Δεν νομίζω όμως πως ο καιρός τώρα θα σας βοηθήσει να κάνετε πεζοπορία και να ξεδιψάσετε στις πηγές.
Πολύ ενδιαφέρον έχει η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που σύμφωνα με την παράδοση είναι η πρώτη εκκλησία που χτίσθηκε αφού ολοκληρώθηκε το χωριό. Βρίσκεται μέσα σ' ένα πανέμορφο πυκνό δάσος από οξιές και πεύκα. Αρχικά είχε χτισθεί μέσα στη γη από το φόβο των αλλόθρησκων Τούρκων και Αλβανών. Το 1760 αφαιρέθηκαν τα γύρω χώματα και ο ναός μετατράπηκε σε ημιυπόγειος, όπως είναι σήμερα. Δρόμοι της τοιχοποιίας και πέτρες στον τοίχο του Ιερού Βήματος μεταφέρθηκαν από την ομώνυμη εκκλησία του οικισμού «Μπίγκα». Ολα αυτά αναφέρονται σε λίθινη επιγραφή στο υπέρθυρο του ναού. Η αγιογράφηση έγινε το 1767, καταστράφηκε όμως αργότερα. Στην πίσω πλευρά της εκκλησίας υπάρχει κοιμητήριο. Επί Τουρκοκρατίας, οι Σμιξιώτες λειτούργησαν κρυφό σχολείο στον Αγιο Αθανάσιο, όπου από την άνοιξη ώς το φθινόπωρο τα Σμιξιωτόπουλα μάθαιναν γραφή και ανάγνωση.
Περιβόλι
«Σκαρφαλωμένο» σε 1.380 υψόμετρο και στα 46 χλμ. από τα Γρεβενά βρίσκεται το Περιβόλι, άλλο ένα πανέμορφο χωριό. Βρίσκεται μέσα στον Εθνικό Δρυμό Πίνδου, την πολύ γνωστή «Βάλια Κάλντα», το λημέρι του Θεόδωρου Ζιάκα που πλήθος κόσμου επισκέπτεται κάθε χρόνο. Επισκεφθείτε την εκκλησία του Αγ. Νικολάου, κτίσμα του 13ου αιώνα που λειτουργούσε σαν μοναστήρι ώς τους Βαλκανικούς Πολέμους. Στα 500 μ. ΒΔ της εκκλησίας σώζεται τμήμα από καλντερίμι, η περίφημη βασιλική στράτα των Ρωμαίων, η οποία ένωνε την Ελλάδα με την Ευρώπη. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην πλατεία του χωριού χρονολογείται πριν από το 1770, οπότε και ανακαινίστηκε. Το τέμπλο της είναι ξυλόγλυπτο, σώζονται εικόνες και λίγες παλιές αγιογραφίες, όπως επίσης και το Ευαγγέλιο (1500). Οι κάτοικοι διηγούνται πως όταν οι Γερμανοί έκαψαν το Περιβόλι, η εκκλησία αυτή ήταν η μοναδική που δεν κάηκε. Αρκετές είναι και στο Περιβόλι οι πέτρινες βρύσες: Μεσοχώρι, Φαντίνα, Μπρίσκα, Μπένταλος και Δούκα. Από το Περιβόλι μπορείτε να βρεθείτε στην Βωβούσα (Ανατολικό Ζαγόρι) από τον δρόμο που επιτέλους ασφαλτοστρώθηκε.
Γύρω από το Περιβόλι
Στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου (έναν από τους 10 της Ελλάδας) ισχύουν κανονισμοί για την προστασία του. Χαρακτηρίστηκε και ιδρύθηκε το 1966 και αποτελεί βιότοπο της καφετιάς αρκούδας αλλά και κάποιων σπάνιων ειδών αρπακτικών πουλιών, όπως ο γύπας και ο βασιλαετός. Περιλαμβάνει εκτός της Βάλια Κάλντα, το Αρκουδόρεμα και τα βουνά Λόγκος και Μαυροβούνι. Οι κορυφές Φλέγγα (2.159 μ.) και Αυτιά (2.082 μ.), ΒΔ της Φλέγγας, βρίσκονται επίσης μέσα στον εθνικό δρυμό. Αν ανεβείτε το θέαμα προς το νομό Ιωαννίνων και το Περιβόλι είναι κάτι το διαφορετικό.
Αβδέλλα
Η Αβδέλλα είναι γνωστή από την αναφορά που γίνεται σ' αυτήν στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», σχετικά με τους αδελφούς Μανάκια -οι πρώτοι Ελληνες κινηματογραφιστές- που κατάγονταν από εδώ. Είναι επίσης πατρίδα του Ζήση Βέρρου, Μακεδονομάχου οπλαρχηγού που έδρασε στον Ολυμπο και σ' ολόκληρη την περιφέρεια Γρεβενών με τον Παύλο Μελά. Τέλος, είναι και η λιγότερο ανεπτυγμένη τουριστικά. Εχει μεν ξενοδοχείο που δουλεύει όλο τον χρόνο, αλλά λίγους κατοίκους τον χειμώνα. Αν δεν σας αρέσει η πολυκοσμία, η Αβδέλλα είναι ιδανική για διακοπές με πολύ καθαρό αέρα. Η πλατεία του χωριού βρίσκεται στα 1.400 υψόμετρο!
Στο δυτικό άκρο της Αβδέλλας βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που σύμφωνα με τους κατοίκους χτίστηκε πριν από 460 χρόνια. Πρόκειται για πολύ αξιόλογο μνημείο με γυναικωνίτη και σήμαντρο, που διασώζει παλιές αγιογραφίες και εικόνες. Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος βρίσκεται σε 1.700 υψόμετρο, σ' ένα ύψωμα ανατολικά του χωριού, όπου η θέα είναι καταπληκτική. Η εκκλησία χρονολογείται πριν από το 1900 και μπορεί να φθάσει κανείς εκεί μετά μία ώρα περπάτημα από μονοπάτι. Μέσα στο δάσος της Αβδέλλας βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, εκεί που κατά την παράδοση ήταν το κρυφό σχολειό. Ο ναός θεωρείται παλιότερος από τον αντίστοιχο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι η κεντρική εκκλησία της Αβδέλλας, στην πλατεία του χωριού. Κάηκε το 1905 και ξαναχτίστηκε το 1955.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Aποκλειστικά οδικώς με το I.X. για να περιδιαβάσετε αυτά τα χωριά. Mπορείτε να πάτε είτε μέσω Λαρίσης - Δεσκάτης είτε μέσω Λαμίας - Kαλαμπάκας. Kαι οι δύο διαδρομές είναι όμορφες. Θα σας πρότεινα να τις χρησιμοποιήσετε και τις δύο, πηγαίνοντας και στην επιστροφή. Για τους Θεσσαλονικείς η κοντινότερη διαδρομή είναι μέσω Bέροιας - Kοζάνης κι από εκεί Γρεβενά μέσω της Nέας Eγνατίας Oδού.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Σαμαρίνα (Σαμαρίνα, Τ/24620-95.216): Από τα πρώτα ξενοδοχεία της περιοχής σε πετρόχτιστο κτίριο πρόσφατα αναπαλαιωμένο. Καλή εξυπηρέτηση και με πολύ όμορφη θέα. € €
• Ξενώνας La Noi (Σαμαρίνα, Τ/24620-95.660, 6972862275): Με πέτρα και ξύλο και τα δύο κτίρια του ξενώνα διαθέτουν άνετα δωμάτια με όμορφα χρώματα. Κάποια δωμάτια έχουν και εξαίρετη θέα στο φαράγγι. € €
• Ξενώνας La Boubania (Αβδέλλα, Τ/24620-81.433, 6948628049): Μικρός οικογενειακός ξενώνας με πολύ καλή και ζεστή εξυπηρέτηση. € €
• Valia Nostra (Σμίξη, Τ/24620-80.151): Ξενώνας με προσωπικότητα, με πολυτέλεια με άποψη. Πάρα πολύ όμορφοι χώροι, πολύ καλό πρωινό και καλή εξυπηρέτηση. Χρήση κλειστής θερμαινόμενης πισίνας και spa για κάποια δίκλινα. € € €
• Perivolaki (Περιβολάκι, Τ/24620-81.141): Καινούργιος ξενώνας με όμορφα δωμάτια και «καλή» ατμόσφαιρα. € €
• Valia Calda Hotel (Περιβόλι, Τ/24620-82.020-1): Ξενοδοχείο με κάποια διακριτική πολυτέλεια και με φιλική εξυπηρέτηση. € €
€ - έως 60 €
€ € - έως 110 €
€ € € - έως 200 €
€ € € € - από 200 € και άνω
ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
Το καφενείο γίνεται και ταβέρνα και, πιστέψτε με, η κυρά μαγειρεύει υπέροχα. Αυτός είναι ο κανόνας σε όλα τα χωριά. Αλλά θα βρείτε και ταβέρνες, ενώ κάποιοι ξενώνες σερβίρουν φαγητό. Πολύ καλά όλα τα κρέατα (αρνί, κατσίκι, μοσχάρι και γουρούνι), είτε στην σχάρα, τον φούρνο ή την κατσαρόλα. Θα ευχαριστηθεί η ψυχή σας κρέας, θα κερδίσετε μερικά κιλά και θα κάνετε δίαιτα όταν γυρίσετε!
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Το κρέας βασιλεύει με όλα τα παράγωγά του. Υπάρχουν πολύ καλά γαλακτοκομικά προϊόντα. Θα βρείτε επίσης πολύ καλές χυλοπίτες και τραχανά και καλά ντόπια φασόλια. Και, βεβαίως, αν περάσετε από Γρεβενά να αγοράσετε μανιτάρια στα δύο μαγαζιά που ειδικεύονται, τα «Μανιταροπροϊόντα Γρεβενών» και το «Μανιτάρι».
Login